EKUFUNweni KWAMAREKHODI EGENALOGICAL WAMABHONO AMANANI AMABILI LY TOET kanye XA XE

Hits: 438

Hlanganisa uSolwazi, udokotela Wezomlando INDLELA NGUYEN MANH
Igama lesidlaliso: Ihhashi lemithwalo emzaneni wasenyuvesi
Igama lepeni: I-Beetle

Xa Xe : Uma wonke umuntu ngenkani egcina i-chignon yakhe njengawe, yeka lokho! Bonke abagundi bezinwele bangafa.

U-Ly Toet: Uma wonke umuntu enezinwele ezifana nezakho, khona-ke, noma engazigcini ngokunganqikazi, bonke abagwebi babezolamba ngokufanayo.

(NamuhlaUmagazini omagazini uNombolo 54 - Ngay Cha's [Ngày Nay] sketch amahlaya - ngeSonto ngo-Ephreli 11, 1937 - P.209)

     U-Ly Toet [I-Lé Toét] futhi Xa Xe [I-Xã Xệ] ngababili abantu abangahlukaniseki. Banabalingiswa abafanayo kepha banezizinda ezihlukile: Xa Xe [I-Xã Xệ] kubhebhethekisa (bheka isithombe), ibhodwe lalinamabhodwe, elinesilevu esingenantshebe, nekhanda liyimpandla njengokhukhunathi, inezinwele zentwasahlobo ezihlukile kuphela kulo.

     Ngokwe U-Ly Toet [I-Lé Toét], unobuhlanya njengomqhele futhi mncane njenge-cuttlefish eyomile, enentshebe zakhe ezimbalwa ezinobuhlalu kanye nesibabule sakhe sikagalikhi njengo chignon. Noma nini lapho ehamba. U-Ly Toet [I-Lé Toét] uhlala egqoka imvunulo yezwe futhi akaze ehluleke ukuletha isambulela sakhe.

Amazwibela: ULy Toet U-Ly Toet [I-Lé Toét] ihlala igqoka imvunulo kazwelonke
futhi akahlali ehluleka ukuletha isambulela sakhe

Amazwibela : Xa Xe's [I-Xã Xệ] isithombe esikhishwe ku UPhong Hoa [UPhong Hoá] (Imikhuba namasiko) umagazini
- kukhishwa inombolo 95 ka-Ephreli 27, 1934 - Ikhasi 1.

Xa Xe [I-Xã Xệ] (kubuza umthengisi): Ingabe kukhona noma ikuphi izinyo elilodwa-elithengiswayo? Nginezinwele eyodwa kuphela. (Kukhishwe kumagazini i-Today - kukhishwa uNombolo 59 okushicilelwe ngoMeyi 16, 1937 - ikhasi 331).

     Abafundi be UPhong Hoa [UPhong Hoá] (Imikhuba namasiko) Umagazini wamasonto onke ngaleso sikhathi wayehlangana njalo nabantu abangu-2, ababethembekile futhi benesibindi, futhi lokho kwakuvela njalo njengabafowethu abangama-uterine, abazalelwa eNyakatho. The UPhong Hoa [UPhong Hoá] Umagazini wamasonto onke wawungomagazini wamahlaya, oshicilelwe ngabakwa- UTu Luc Van Doan [Tự Lực Văn Đoàn] (Iqembu Lezincwadi Ezizisekelayo). Kamuva, lapho umagazini masonto onke UPhong Hoa [UPhong Hoá] baba Ngay Cha [Ngày No] (Umagazini wanamuhla), laba bobabili bathi abantu asebambe iqhaza elikhulu kulowo magazini odumile. Ngenxa yalelo qiniso, futhi maqondana nokuba khona kwalezi ziqu ezimbili eziphambili, abafundi kanye UTu Luc Van Doan [Tự Lực Văn Đoàn] wenze iphutha lapho ebhekise kubaculi ababili ababazalele.

    Ngakho-ke, yini esiyaziyo nge-war vitae yalaba bantu ababili? Ukucinga imvelaphi yabo kubukeka njengokuthile okuhehayo.

     Cishe iminyaka engama-70 edlule, i UPhong Hoa [UPhong Hoá] Umagazini wamasonto onke wayehlele umncintiswano wokudweba imidwebo yamahlaya. Ngaleso sikhathi, umbhali Kepha iNdodana - igama lepeni lika Le Minh Duc [Lê Minh Đức] - Unina. I-Ai Lan'[U-Li Lan] Umfowethu nomhleli-omkhulu wephephabhuku elaziwayo langempela lamasonto onke ezweni laseNingizimu, owayenekhono kakhulu ku-caricaturist, wayethumele umdwebo osenyakatho eNyakatho ukuzobamba iqhaza kulo mncintiswano (*). Lesi sketch siyakhombisa U-Ly Toet [I-Lé Toét] futhi Xa Xe [I-Xã Xệ] emi ebhulohweni elinesisindo futhi ngaphansi kwalo, umuntu uthola igama elilandelayo:

"Xa Xe [Xã Xệ]: Bac Bac Kahle (Mnu uL.): Ukube besingalinganisa bese sihlukaniswa ngababili, ngeke kube nenkinga!"

___________
(*Ngokuka TU KENH - Kufanele ngabe silungisa imininingwane kaLy Toet [Lý Toét] no-Xa Xe [Xã Xệ] - I-Binh Minh [Bình Minh] (Phansi) iphephandaba - iSaigon Mau Than [Sài Gòn Mậu Thân] Spring 1968 - k. 12.

     Umehluko omkhulu phakathi kwesisindo salezi zidumbu zabantu abathathu kwakha amahlaya nokuhlekiswa kwemvelo engenacala ngaleso sikhathi. Isisindo esijwayelekile sangahlukaniswa kanjani kabili? Isiketi esishiwo ngenhla sasithole umklomelo wokuqala futhi sashicilelwa ekhasini lokuqala lePhong Hoa (asinaki isibalo salolo daba). Kusukela ngalesosikhathi kuqhubeke, isiphetho salaba bantu abahlukene siqine kakhulu komunye nomunye - Kuyafana nefilimu lamahlaya "Amafutha noSkinny”Silethwe eFrance sayiswa ezweni lethu ngawo-30 noma kwangama-40. Futhi, futhi kusukela kuleso sikhathi kuqhubeke, abantu abathathu Ly [Ly] futhi Xa [] wayexhashazwe nguTu Luc Van Doan [Tự Lực Văn Đoàn] iqembu lemibhalo, kanye nengane ”Xa Xe"[I-Xã Xệ] lapho ezalwa wayenikezwe igama lomzali wakhe owakhulisa ingane yakhe esikhundleni segama likayise.

     Njengesici esikhethekile, inqwaba yabafundi, enezinto ezithile zokupenda, yaphinde yaxosha labo bantu abanobungcweti, okwenza abe-French Orientalists bababheka njengabamele abahlaseli baseVietnam.

     Amahlaya alelo nani “abadwebi base-amateur”Kwakugxile ezimfanelweni zokuqala zabantu okukhulunywe ngabo ngenhla - ngokwesibonelo badonsa ikhanda le- Xa Xe [I-Xã Xệ] futhi kwayenza yabukeka njengamachashaza engulube eyosiwe. Futhi kwakuyinhlakanhlaka impela lapho izinwele ezihlukile zivulekile Xa Xe'[I-Xã Xệ] inhloko ibukeka kahle njengomsila wengulube.

     Kamuva ngokuboleka isithombe esishiwo ngaphambili, i Iculo ishosha [Ukuphila] (Live) iphephandaba elisha Saigon [Sài Gòn] wake waqhathanisa izindaba zomphakathi KuVan'[ITô Vân] inhloko ngezinqe zenkanyezi enhle ye-movie UTham Thuy Hang [Thẩm Thuý Hằng]. Le ndlela ehlukile yokuqhathanisa yayisetshenziswe imbongi UTran Te Xuong [I-Trần Tế Xương]:

“Tren ghe ba damu ngoyi dit vit
I-Duoi san ong Cu ngong dau rong"

(Esihlalweni sakhe intokazi yaseFrance yaphakamisa imbongolo yakhe.

Phansi egcekeni, umnikazi welayisensi ushayise ikhanda likadrako).

- Uke wabona noma iyiphi ingulube egijima kusukela ekuseni?
- Cha, ngikubona nje manje!
(Umagazini i-Today - khipha inombolo 58 - Man and Affair - NgeSonto Meyi 9, 1937 - ikhasi 305)

     Ubuhlungu Kepha iNdodana [Kodwa Sơn] wayethathile Xa Xe [I-Xã Xệ] kuHanoi ukwenza ukujwayelana naye U-Ly Toet [I-Lé Toét], ngakho-ke uma ebuyiselwa emuva eningizimu, Xa Xe [I-Xã Xệ] wayethathe U-Ly Toet [I-Lé Toét] kanye naye. Ngaleso sizathu, U-Ly Toet [I-Lé Toét] futhi Xa Xe [I-Xã Xệ] avele ku- UTrao Phung [UTrào Phúng] (Okwe-Satirical) Umagazini kanye UCuoi Xuan [Cư Ci Xuân] (Ukuhleka kuntwasahlobo), njengoba bekhonjiswa behleli emhlolweni futhi bephuza bendawonye. U-Ly Toet [I-Lé Toét] uthele isiphuzo se Xa Xe [I-Xã Xệ] futhi balandise U-Tan Da's [ITản ảà] izinkondlo:

"U-Doi dang chan hay khong dang chan
Ikati chen quynh rieng hoi ban tri am"

(Ngabe impilo iyanengeka noma cha

Ukuphakamisa indebe yewayini elimnandi ngibuza kuphela umngani wami oseduze ngalokho).

Xa Xe [Xã Xã]: Kanjena, sifeza umsebenzi wethu
U-Ly Toet [I-Lé Toét]: Manje-ke sesinganikeza ama-juniors ethu ama-oda.
(Kukhishwe kumagazini i-Today - umagazini No. 60 owashicilelwa ngoMeyi 23, 1937 - ikhasi 351).

     Inkomishi ye wayini yayiphakeme, futhi ngokunganaki yayimanzi Xa Xe'[I-Xã Xệ] inhloko.

     Ubumnandi buqhubeke nokuhambisana nalabo bantu ababili ababeya edolobheni, futhi babanga U-Ly Toet [I-Lé Toét] ukwenza iphutha njengoba, lapho ebona isigqoko sejazi elilahliwe sinezigwegwe ezithile siphuma emgqonyeni kadoti, wayezenzele amaphutha amakhowe futhi wayefuna ukuwahambisa ekhaya ukuyosebenza njengezishumi.

     Njengesici esikhethekile, kukhona isithombe esikhohlisayo esihle, sibonisa isigameko lapho U-Ly Toet [I-Lé Toét] uphethe ibhodlela uyothenga iwayini. Esendleleni, wavele wazizwa sengathi ushaya umoya futhi wayefuna indawo efanelekile lapho ezithola ebhekene nophawu “lokungaziphazamisi”. Ube esevula isivalo wasifaka phakathi kwebhodlela ngenkathi ekhuluma yedwa wathi: “Banganginqabela kanjani: Angikhiphi ngokungafanele ngaphandle”.

     Imibono nemibono ebalulwe ngenhla ingeyombhali UTu Kenh [UTú Kềnh], kepha ngokuya ngokubonisana nabanye abantu, le nguqulo ihluke kakhulu, njengoba abantu ababonisiwe bakholelwa lokho U-Ly Toet [I-Lé Toét] futhi Xa Xe [I-Xã Xệ] zadalwa ngumdwebi odumile owedlule Nguyen Gia Tri (?) [Nguyễn Gia Trí] osayine imifanekiso yakhe ngama-anagraphs afana noRigt noma uGTri (kusuka igama lakhe Gia Tri [Gia Trí]).

     Phakathi kwabafanekiseli be- UPhong Hoa [UPhong Hoá] Umagazini, ngaphandle komdwebi Nguyen Gia Tri [Nguyễn Gia Trí], bekukhona nomdwebi wezinhlungu KuNgoc Van [Tô Ngọc Vân] osayine amagama akhe wepeni Ai Wami [Myi Wami] futhi KuTu [I-Tô Tử], nomunye umdwebi osayine Indodana Dong [Đông Sơn] - Igama lepeni lomlobi UNhat Linh [UNhất Linh]. Ngakho-ke, iyiphi inguquko eyiqiniso kunazo zonke, futhi kufanele silindele imibono yabezindaba kanye nabesilisa ababhala abazikhathaza ngalabo bantu abahlekisayo.

     Ukwazi ukuzikhohlisa - ukuzihlekisa nge-naivety latent yethu esimweni lapho izwe lethu liguqukayo - leli qiniso libonisa amandla, afana nesikhali sokuzivikela esiyimfihlo esinaso ngenkathi sibhekene nobunzima, lokho kuzosivumela ukuthi singaze sinqotshwe. Ngenkathi ngisesha futhi ukuthola ukuqonda okungcono kwabantu abathathu U-Ly Toet [I-Lé Toét] futhi Xa Xe [I-Xã Xệ], inhloso yethu akuyona eyokunyundela laba bantu abacacile futhi kulula, kodwa empeleni sihlose ukulingisa ukudingiswa nolimi kanye nezwi likaphiko lo mbumbulu onobuhlakani abafisa ukufunda ukwenza ngendlela yobumnene.

U-Ly Toet [I-Lé Toét]: - Ngabe lelo ilungelo ukuthi ngabe ubufunde ukubhukuda, uzofunda ngokushesha kwangempela?
Xa Xe [Xã Xã]: - Kungani?
U-Ly Toet [I-Lé Toét]: - Ngoba unesisu esifana nebhaluni!
(Ngokwe-Today Magazine eyashicilelwa ngo-1936-1937- Issue No. 75 - Ikhasi 718).

BUKA OKUNINGI:
Uhlobo lwe-Vietnamese: “I tìm “GIA PHẢ” của hai nhân vật ảo LÝ TOÉT và XÃ XỆ

(Wavakashela 2,118 izikhathi, 1 ukuvakashelwa namhlanje)